Type de document : Original Article
Auteur
Department of French, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran
Résumé
Les relations franco-iraniennes ont atteint leur apogée sous la dynastie qâdjâre sur tous les plans, y compris celui de la culture caractérisée par une certaine gallomanie qui déferla aussi sur une grande partie de l’Europe. Cette gallomanie culturelle se manifesta, entre autres, par une vague de traductions qu’on qualifia plus tard de Mouvement de la Traduction, mais aussi par le développement sans précédent de la Langue Française et des Ecoles françaises à travers les grandes villes du pays. La traduction à l’époque qâdjâre est connue pour être adaptatrice et iranisante, ou bien pour utiliser un terme bermanien, ethnocentrique. L’Adaptation comme le discours traductif dominant cherchant à amortir le choc culturel semble être une stratégie qui sans se fermer à l’Autre, permet de le contrôler et de filtrer ses discours pouvant ébranler une société hautement conservatrice, attachée au Même. Ainsi l’adaptation devient-elle un support pour une cette gallomanie linguistique et culturelle qui s’empare de la Cour et de la personne même du roi Nasserdine.Notre propos, dans cet article est de savoir comment la gallomanie et la traduction, comme deux formes de transfert culturel et littéraire, parfois antagonistes, peuvent se réconcilier sous un régime qui craint fort l’Autre, tout en voulant s’ouvrir à Lui. Selon toute vraisemblance, la traduction ethnocentrique est le discours traductif dominant sous les Qâdjârs, et pourtant, notre expérience de lecture de la littérature traduite française nous dit que le discours d’adaptation est parfois contrarié par un discours de la traduction qui prône la fidélité au texte original.
Mots clés
Titre d’article [Persian]
گفتمانهای ترجمه و فرانسه شیفتگی در دوران قاجار
Auteur [Persian]
- محمد رحیم احمدی
گروه فرانسه، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
Résumé [Persian]
در دوران قاجار، روابط ایران و فرانسه در همه زمینه ها از جمله روابط فرهنگی به اوج خود رسید. مشخصه بارز این روابط نوعی فرانسه شیفتگی است که البته نه فقط ایران بلکه بخش بزرگی از دربار سلاطین اروپایی را نیز در بر گرفت. تاسیس دارالفنون و حضورمعلمان فرانسوی در آن و همچنین اعزام محصلان ایرانی به فرانسه شاید نقطه آغازی باشد، اما این فرانسه شیفتگی به ویژه در موجی است که بعدها جنبش ترجمه نام گرفت و همچنین در توسعه بی سابقه مدارس فرانسوی در شهرهای بزرگ ایران بروز می یابد. معروف است که ترجمه در عصر قاجار بیشتر اقتباس است و ایرانی مآب یا به قول ترجمه شناس معروف فرانسوی آنتوان برمن، قوم محور : اقتباس به مثابه گفتمان غالب ترجمه، که هدف آن ملایم سازی شدت برخورد و تصادم فرهنگی است، به ظاهر راهبردی است که بی آنکه در به روی دیگری(بیگانه) ببندد، امکان نظارت بر او و گفتمانهایش را فراهم می کند کند، گفتمانهایی که ممکن است جامعه ای به حد اعلا محافظه کار و دربند خویشتن را در معرض تهدید قرار دهد. بدینترتیب، اقتباس تکیه گاهی می گردد برای این شیفتگی زبانی و فرهنگی که کم کم بر دربار و حتی شخص شاه ایران نیز مستولی می گردد. سخن ما در این گفتار دانستن این نکته است که چگونه فرانسه شیفتگی و ترجمه(اقتباس)، به عنوان دو صورت انتقال فرهنگی و ادبی، که گاهی ممکن است متنازع باشند، ممکن است در نظامی بیگانه ترس ک از در آشتی درآیند.
Mots clés [Persian]
- گفتمان ترجمه
- اقتباس
- فرانسه شیفتگی
- قوم محوری
)