محمد رحیم احمدی
چکیده
در دوران قاجار، روابط ایران و فرانسه در همه زمینه ها از جمله روابط فرهنگی به اوج خود رسید. مشخصه بارز این روابط نوعی فرانسه شیفتگی است که البته نه فقط ایران بلکه بخش بزرگی از دربار سلاطین اروپایی را نیز در بر گرفت. تاسیس دارالفنون و حضورمعلمان فرانسوی در آن و همچنین اعزام محصلان ایرانی به فرانسه شاید نقطه آغازی باشد، اما این فرانسه ...
بیشتر
در دوران قاجار، روابط ایران و فرانسه در همه زمینه ها از جمله روابط فرهنگی به اوج خود رسید. مشخصه بارز این روابط نوعی فرانسه شیفتگی است که البته نه فقط ایران بلکه بخش بزرگی از دربار سلاطین اروپایی را نیز در بر گرفت. تاسیس دارالفنون و حضورمعلمان فرانسوی در آن و همچنین اعزام محصلان ایرانی به فرانسه شاید نقطه آغازی باشد، اما این فرانسه شیفتگی به ویژه در موجی است که بعدها جنبش ترجمه نام گرفت و همچنین در توسعه بی سابقه مدارس فرانسوی در شهرهای بزرگ ایران بروز می یابد. معروف است که ترجمه در عصر قاجار بیشتر اقتباس است و ایرانی مآب یا به قول ترجمه شناس معروف فرانسوی آنتوان برمن، قوم محور : اقتباس به مثابه گفتمان غالب ترجمه، که هدف آن ملایم سازی شدت برخورد و تصادم فرهنگی است، به ظاهر راهبردی است که بی آنکه در به روی دیگری(بیگانه) ببندد، امکان نظارت بر او و گفتمانهایش را فراهم می کند کند، گفتمانهایی که ممکن است جامعه ای به حد اعلا محافظه کار و دربند خویشتن را در معرض تهدید قرار دهد. بدینترتیب، اقتباس تکیه گاهی می گردد برای این شیفتگی زبانی و فرهنگی که کم کم بر دربار و حتی شخص شاه ایران نیز مستولی می گردد. سخن ما در این گفتار دانستن این نکته است که چگونه فرانسه شیفتگی و ترجمه(اقتباس)، به عنوان دو صورت انتقال فرهنگی و ادبی، که گاهی ممکن است متنازع باشند، ممکن است در نظامی بیگانه ترس ک از در آشتی درآیند.